Van Beuningenstraat, melkslijterij Baltus (aangevuld)

Huub:

"Een foto die ongeveer in 1933 moet zijn gemaakt van de melkzaak van mijn vader in de van Beuningenstraat 108. Prachtig is de tekst op het raam 'Melk Slijterij' C.M.Baltus. Wat ook opvalt is dat het woord ‘margarine’ op het raam was geschilderd. Volgens de familie zou dit toen een vereiste zijn geweest voor melkslijters die zowel roomboter als margarine verkochten.
Mijn vader was in 1930 gestart met deze melkslijterij. Helaas heb ik geen foto van de zogenaamde 'Lange fiets' die hij gebruikte om de melk uit te venten naar de klanten in de buurt en verder. Er kon aan twee kanten een melkbus op.
Als je de foto nader bestudeert dan zie je dat toen eieren 8 cent kostten (misschien wel per 10 stuks) en jam 24 cent."

1933: Nog een foto uit deze beginperiode van de oudste zoon Martin die de eerste stapjes doet onder het wakend oog van zijn moeder die vanuit de winkel toekijkt.

Ik herinner me nog dat de eerste jaren na de oorlog op 5 mei bevrijdingsfeest werd gevierd in de straat. Voor de kinderen waren er spelletjes en wedstrijden hardlopen, zaklopen, blokkenrapen, enzovoort. En in onze winkel konden de kinderen gratis karnemelk drinken, want het was warm."

"Voorjaar 1947 kwam het naastgelegen dubbelpand 110-112 (voormalig loodgieterij Nieland) vrij. Een mooie gelegenheid deed zich hiermee voor tot uitbreiding van de winkel en woonhuis. De verbouwing van dit pand was door onze vader bedacht en samen met zijn broer Oom Willem Baltus al gestart voordat hij helaas in juli 1948 op 45 jarige leeftijd overleed. Oom Willem heeft in zijn vrije uren de verbouwing, loyaal aan zijn overleden broer en zijn nog jonge gezin , op zeer degelijke wijze kunnen afmaken en op 29 april 1949 was de feestelijke opening en zijn wij verhuisd van de van Beuningenstraat 108 naar 110-112. Een grote verbetering met een mooiere winkel met 2 vitrines, een die tevens te gebruiken was als toonbank en een tweede een voor die tijd grote koelvitrine voor zuivelproducten en vleeswaren. Vooruitstrevend was zeker dat er direct achter de winkel een spoellokaal was gemaakt voor het schoonspoelen van de melkbussen. Ook het assortiment werd grondig uitgebreid wat goed te zien is op de foto’s hierna met op het ene raam de tekst Melk en Zuivelproducten en op het andere raam Levensmiddelen. Als toenmalige eigenaar staat de naam van mijn moeder vermeld: K.A.Baltus-Vink.
Door het overlijden van onze vader, die 'de melkwijk' verzorgde, viel er een stuk inkomen weg. Daarom had onze moeder met de 5 kinderen (Martin (1932), Ans (1934), Riny (1936), Huub (1938) en Gien (1941)) afgesproken dat elk van hen na hun middelbare schoolopleiding enkele jaren de melkwijk zouden gaan lopen. Deze wijk besloeg vooral de Staatsliedenbuurt zelf, maar ook aangrenzende buurten en als een klant verhuisde ging je mee en bezorgde je ook op het nieuwe adres de melk. Zodoende kwamen we , in mijn tijd, tot in de Kinkerbuurt. Eerder was dat zelfs tot in Nieuw-West. (Zie verderop onder toelichting de hoofdstukjes Buurtwinkels in de van Beuningenstraat en Sanering Amsterdamse melkhandel voor meer uitgebreide informatie geschreven door Martin Baltus)"

Foto - circa 1958 - met in de deuropening de jongste dochter Gien Baltus, die in die periode samen met haar moeder de zaak runde.

Foto van de winkel uit 1960. In de deuropening staat in het midden dochter Gien Baltus en en een klant.
Bij het zonnescherm rechts op de foto is nog het winkelraam van onze oude zaak te zien.
De tekst op het raam is hier al veranderd. Wij kregen een bekeuring omdat wij ook suiker “los” verkochten wat in tegenstelling was met de het woord “verpakte” levensmiddelen.

Gien Baltus aan het woord:
"Deze foto is gemaakt in 1961. Kijkend naar oude foto’s komen verborgen herinneringen weer boven. De eigenaren van buurtwinkels hadden ook een min of meer sociale functie in de straat. Naast de handel werden activiteiten georganiseerd. Zo is op deze foto te zien dat kinderen op een afgesproken woensdagmiddag leerden banden plakken bij melk- en levensmiddelenhandel Baltus. Wel vreemd als je bedenkt dat enkele panden ernaast rijwielhersteller Harff zijn brood verdiende. Het kon allemaal in die tijd.
Op de achtergrond van de foto, op de hoek van Beuningenstraat/Fanniusscholtenstraat is, hoewel wat vaag, de melkhandel van Heusden te zien."

De onderstaande foto heb ik (Huub) genomen vooral ook omdat mijn Lambretta scooter er op staat, volgens mij was het de eerste scooter in de straat."

Jan Wiebenga:

"Schuin aan de overkant van de van Beuningenstraat op 127 (hoek Fannius Scholtenstraat) zat de melk en zuivelhandel N.W.van Heusden. Voor mij genaamd ome Nico en tante Mien. Ook zij hadden achter in de winkel een spoelhok voor de melkbussen. En volgens mij ongeveer hetzelfde assortiment artikelen. In dezelfde straat op nummer 9 zat nog zuivelhandel J.E.Smink en A.J.Voskuilen in de 2e Keucheniusstraat 12. En dan heb ik het alleen over de zaken die toen in het katholieke parochieblaadje adverteerden. Er waren veel meer zaken in de Staatsliedenbuurt met gerelateerde handel. Je zou zeggen, ze concureren elkaar dood. Maar dat was niet zo, ieder had een goeie boterham."

Advertenties uit het parochieblad van de RK kerk Maria Magdalena 1957-1959

TOELICHTINGEN
1) Buurtwinkels in de van Beuningenstraat .
Auteur Martin Baltus
Over de situatie tot ca 1950: De van Beuningenstraat tussen de Haarlemmerweg en de van Hallstraat, kende meerdere winkeltjes en andere neringdoenden, vooral geconcentreerd tussen de van Limburg Stirumstraat en de Fannius Scholtenstaat.
Vlak bij de Haarlemmerweg aan de oneven zijde was een melkboer aktief (naam ben ik vergeten), aan de even zijde had je een verhuurbedrijf voor handkarren, bakfietsen en kinderfietsen (van die doortrappers) en op de hoek van de van der Duijnstraat weer een melkzaak. Schuin rechts daartegenover begon het complex van de “Amsterdamse Kininefabriek”, waarvan de fabrieksmeisjes voor onze zaak (Baltus) goede klanten waren. Ook tegenover de kininefabriek banketbakkerij Dunselman en op de hoek een café.
Verder te beginnen op de hoek van de van Beuningenstraat / van Limburg Stirumstaat:
aan de oneven zijde (oneven huisnrs) de schoenenzaak van Geestman en een paar huizen verderop richting Fannius Scholtenstraat een tabakszaak en een wasserij-Strijkerij, daarna tot de hoek geen negotie meer. Wel stond er zo vanaf halverwege aan die oneven zijde een serie mooie huizen van de woningbouwvereniging “Rochdale” die rond de hoek van de van Fannius Scholtenstraat nog doorliep tot aan de Wittenkade.
Aan de van Beuningenstraat even zijde op de hoek tegenover voornoemde schoenenzaak de winkel met de naam “de IJpolder”, gespecialiseerd in peulvruchten. Verder in de richting van de Fannius Scholtenstraat loodgieterij Helms, daartussen nog een zaakje in textielproducten, dan op nr. 94 de melkzaak van Jaap Prijs, op nr 98 de kruidenierszaak van van Eerden. Op nr 104 de fietsenstalling en met reparatiebedrijf van Harff, dan tot mei 1949 de melkzaak van C.M. Baltus op 108 en t/m 1947 het loodgietersbedrijf Nieland op 110/112 (later de melkzaak van onze moeder de wed. K.A.Baltus – Vink), op nr. 114 de schoenmakerij van Keulen, op 116 de handel in vodden en lompen van Jongbloed, dan op de hoek zo ongeveer op nr. 120 het “Olievrouwtje”, voor uiteraard petroleum en allerlei wasmiddelen en andere artikelen voor huishoudelijk gebruik (zeep, knijpers, lucifers etc.).
Steken we de Fannius Scholtenstraat recht over, dan was op de hoek een bakkerswinkel van Doorn , dus recht tegenover de melkzaak van Nico van Heusden.
Verder had de van Beuningenstraat even zijde tot aan de van Hallstraat geen winkels meer, misschien nog een melkzaak vlak bij de van Hallstraat.
Aan de oneven zijde had je na de melkzaak van Heusden nog in de bocht van de van Beuningenstraat melkslijter Kroon, daarna tot aan de van Hallstraat geen nering meer voor zover ik me kan herinneren.

2) Sanering van de Amsterdamse melkhandel:
In het algemeen over de melkhandel in het “Staatsliedenkwartier: er waren minstens 50 melkwinkels op een bevolking van toen ongeveer 30.000 inwoners. Daar was natuurlijk amper voldoende inkomen mee te verdienen, maar vooral doordat er in die tijd zoveel woningen in Amsterdam “Nieuw West” werden gebouwd, bedienden de meeste melkboeren uit het oudere deel van Amsterdam daar ook een aantal klanten, meestal gezinnen die de oude buurten waren ontvlucht, dus er zo lang mogelijk maar achteraan. Zo hadden wij (Baltus) klanten tot in de Orteliusstraat toe (was toen einde Amsterdam), op de Hoofdweg, Vespuccistraat, Mercatorstraat, Rijpgracht, Egidiusstraat, Willem de Zwijgerlaan, Geuzenstraat etc.
Zo rond 1950 werd ieder de situatie toch te dol en werd door de Amsterdamse melkhandel een saneringsproject opgestart, te beginnen met klantenruil. Verder konden slijters die liever wilden stoppen hun klanten “verkopen” aan het Centraal Bureau.
De uitbrengwijken werden zo wat gemakkelijker bedienbaar. Als voorbeeld: Melkhandel Dirk van de Broek van het Mercatorplein ruilde zijn klanten uit de Kinkerbuurt in voor die bij hem in de buurt. De slijters uit de Kinkerbuurt ruilden hun klanten uit de Frederik Hendrikbuurt weer in en de slijters uit de Staatsliedenbuurt kregen voor hun Nieuw-West klanten een aantal uit de dichtbijgelegen Frederik Hendrikbuurt terug.
Mocht dhr. Wiebenga interesse hebben voor een artikel over de melkhandel in die tijd, dat kan hij misschien meer vinden in de archieven (voor zover die nog bestaan) van de R.K. Melkslijtersvereniging St. Rochus. De meeste melkslijters uit onze buurt waren katholiek. Ook voornoemd “Centraal Bureau voor de Melkhandel” heeft hoop ik zijn archieven bij het Stadsarchief ingeleverd.

Opnieuw gepubliceerd: 4 september 2009

Lees ook de andere verhalen over de Staatsliedenbuurt.