De stemmen van het badhuis

 Wilt u ook gebruik maken van het badhuis of bent u geraakt door de verhalen en wilt u wellicht het badhuis ondersteunen, kijk dan even op de Website van het Badhuis DaCosta

Beppo

“Je moet het positieve van het leven zien"
Beppo woont al een groot deel van zijn leven op zijn boot. Op zijn boot is geen douche, dus hij bezoekt het badhuis. Als het even kan, neemt hij een bad. Hij geniet ervan om met veel verschillende mensen in aanraking te komen.

Luister hier het verhaal van Beppo:

Clive en Johanna

Johanna is al elf jaar vrijwilliger in het badhuis. Ze benoemt hoe het badhuis in het begin tot 18.30 open was en dat een heel ander, werkend, publiek trok. Zelf kwam ze hier terecht toen ze elf jaar geleden vanuit Zoetermeer naar Amsterdam verhuisde en door gedoe bij de oplevering van haar huis geen werkende douche had. Terwijl Johanna gepassioneerd vertelt, komen er telkens nieuwe klanten binnen. Ze neemt blauwe kaartjes in ontvangst, kaartjes die bij de Regenbooggroep worden uitgedeeld zodat mensen gratis van de faciliteiten van het badhuis gebruik kunnen maken, en deelt handdoeken, zeep en een warme kop koffie uit. Dit wordt dankbaar in ontvangst genomen. Zo wil een meneer eerst even warm worden met een kop koffie in de wachtruimte alvorens hij onder de douche wil. Hij heeft immers de hele nacht op straat gelegen en zijn rug doet pijn. “Ik ben hier echt voor het badhuis. Je hebt met mensen te maken die aan de rand van de maatschappij leven. Daar gaat mijn hart naartoe. Ik wil er voor hen zijn.” Maar terwijl ze gniffelt boven haar puzzel of grapjes maakt met de andere vrijwilligers en badgasten is ze ook af en toe ook streng: “Wel je kaartje geven he!”. 

"I’m a person person, I like helping.”

Joanna werkt samen met Clive op de woensdagochtend. Samen maken ze de hele dag door grappen. Clive komt uit Jamaica en werkt nu vier jaar in het badhuis. Standaard zet hij zijn meegebrachte speaker aan en schalt muziek vrolijk door het badhuis. Hij vertelt dat hij altijd maar thuis zat en eenzaam werd. Toen regelde zijn contactpersoon dat hij bij het badhuis kon gaan werken. Hij vindt het leuk werk. “I’m a peoples person, I like helping. I get along with everybody. [...] The more you put out there, the more you get back. I’m always giving”. Echter maakt hij ook duidelijk dat om 13 uur ook echt de laatste badgast het badhuis moet verlaten. “No mercy bij de closing time van de sauna.”

Hans

“Niet schoon kunnen zijn en gedwongen vieze kleren aanhebben. Het is een heel vies gevoel. Dat moet gewoon niet kunnen.”

Hans komt uit Noord-Brabant maar is door een scheiding en financiële problemen uit zijn huis gezet. Vervolgens vertrekt hij naar Amsterdam en komt hij nu al zes jaar bij het badhuis om schoon te worden. Hij verlangt terug naar zijn oude huis en het natuurgebied met prachtige bossen, heide en vennen in de buurt. 

Luister hier het verhaal van Hans:

Bianca

“Ik heb zoiets van je lichaam is je tempel en dat moet je gewoon bijhouden weet je wel.”
Bianca is sinds een jaar weer dakloos. Ze woont sinds kort op een boot en heeft grootse plannen die in het mooie weer helemaal op te knappen. Het badhuis vindt ze een fijne plek, maar na een bezoek aan de sauna voelt ze zich pas echt herboren.

Ali en Fatima

“Het is hier warm.”  

Binnen komen wij Ali tegen. Hij wil buiten met een bak koffie en een peuk wel wat vragen beantwoorden. Al snel blijkt dat hij al veertig jaar in het badhuis komt. Hij gaat altijd een uur in bad. Dit mag eigenlijk niet, maar voor hem wordt er een oogje dichtgeknepen. Hij slaapt overal, boot, tent, caravan, het maakt niet uit. Hij vertelt hoe hij de mensen altijd aardig vindt en gaat daarna al snel in gesprek met andere badgasten die lekker een peukje roken. Er wordt gelachen en men gaat over tot de orde van de dag. Ook Fatima komt al 10 jaar naar het badhuis. Een hartelijke vrouw die open staat voor een praatje. Vaak komt ze met haar zus naar het badhuis. “Hier komen goede mensen. Het is hier warm. Mijn huis is te koud. Het is gezellig. Elke woensdag een goede man en een goede vrouw.” Ze heeft het over Clive en Johanna, het gezellige duo dat voor iedereen klaar staat op woensdag.

Hans

“Ik denk dat wij gewoon nog een hele tijd nodig zijn.”

Hans is de voorzitter van het bestuur van het badhuis. Hij begon als vrijwilliger in 2012 en is zodoende al een aantal jaar betrokken bij het badhuis. In die jaren heeft hij een andere relatie met de buurt gekregen, mensen kennen hem als ‘de man van het badhuis’. Hij vindt het prachtig om te zien wat het badhuis betekent voor mensen, dat mensen zo lang betrokken zijn en hoe het over de jaren heen ook een steeds meer sociale rol op zich neemt.

Luister hier Hans zijn verhaal:

Fouad

Fouad is een goedlachse jongeman die maar al te bereid was om onze vragen te beantwoorden. Al snel bleek hij een man van de wereld en rolden er Duitse, Franse en Engelse woorden uit zijn mond. Fouad komt puur naar het badhuis om te douchen. Het sociale gedeelte interesseert hem minder. Zo benadrukt hij meermaals dat hij een andere mentaliteit heeft dan bijvoorbeeld zijn kamergenoten die veel drinken of andere mensen uit het badhuis. Hij is namelijk druk bezig met sporten, hij kickbokst graag en veel. Hier begeleid hij ook kleinere kinderen bij. Hij laat trots filmpjes zien dat hij sportoefeningen doet. Ook blijkt hij een ware filmster, en er volgen filmpjes waarin we hem zien acteren terwijl zijn telefoon wordt gestolen. Tussen neus en lippen door vertelt Fouad echter ook dat het lastig is voor hem zonder paspoort en dat hij door zijn Marokkaanse achtergrond ook wel eens gediscrimineerd wordt. Zijn mentaliteit toont een doorzetter die niet zomaar bij de pakken neer gaat zitten. Terwijl hij zijn tas alweer in heeft gepakt om weer op weg te gaan wil hij wel even zijn bril afzetten om op de foto te gaan.

Jeroen

"De tuin is altijd mijn favoriete plek.”

Jeroen is iedere dag in de tuin van het badhuis te vinden. Van een tuin met tegels is de tuin veranderd naar een palet van kleurrijke planten en bloemen. Voor hem is het badhuis een plek dat hij zijn thuis kan noemen.

Luister hier het verhaal van Jeroen:

Hans en Linda*

"Vreselijk belangrijke plek."

Hans woont al jaren in zijn auto. Hij is ondernemer, en werkt nog steeds. Hans is een gezellige man en heeft altijd een lach op zijn gezicht. Hij is vaak aangeschoten als hij in het badhuis aankomt. Het bier gaat zelfs mee de douche ruimte in. Vaak komt hij aan het eind van de ochtend, wanneer Linda er ook is. Samen zitten ze altijd net wat langer in het badhuis dan de openingstijden toelaten. Linda is mantelzorger en heeft thuis een douche, maar komt toch naar het badhuis. Haar douche is kapot, en is nog niet gemaakt. Het ziet er naar uit dat zij de douche binnenkort ook nog niet laat maken. Ze heeft een sterke mening over het badhuis, ze vindt het badhuis erg belangrijk. “Er zijn allerlei situaties mogelijk waarom iemand niet kan douchen. Daklozen worden bewust gecreëerd. Douchen is een basaal iets. Dat moet door de overheid betaald worden.” Vol lof spreekt ze over het badhuis en de bezoekers. “De meeste mensen die hier werken zijn vrijwilligers. Het gaat heel goed, het is heel netjes in het badhuis.” Ze vindt ook de sauna erg belangrijk. “Een normale sauna kost heel veel geld. Hier staat zo 10 mensen te wachten voor de deur.” 

*De naam Linda is gefingeerd.

Dik-Jan

“Kijk eens met andere ogen ernaar.”

Dik-Jan is sinds zes jaar vrijwilliger bij het badhuis. Hij is sinds die tijd de man die allerlei verhalen hoort van de gasten van het badhuis. Vroeger werkte Dik-Jan als reclasseringsambtenaar en ziet in het badhuis veel mensen met potentie, maar de juiste hulp aanbieden is niet altijd even makkelijk. Een luisterend oor is vaak een goed begin. 

Dik-Jan ziet het badhuis nog niet snel verdwijnen. Er is veel hulp nodig in Amsterdam, eigenlijk heel Nederland, en het badhuis draagt daar zijn steentje aan bij. Sinds een jaar is hij bezig zijn ervaringen op te schrijven in een boek. Een kleurrijke dakloze man, een vaste klant van het badhuis en bekend in heel de Kinkerbuurt, speelt daarin de hoofdrol. Dik-Jan hoopt eind dit jaar zijn boek af te schrijven.

Luister hier het verhaal van Dik Jan:

Igor, Walter en Sali

“Ook al heb je pijn en verdriet, zorg dat niemand het ziet.”

Aanvankelijk heeft Sali niet direct tijd en zin om onze vragen te beantwoorden. Hij wil eerst douchen zodat hij zich weer wat lekkerder voelt. Eenmaal buiten toont hij zich als een vrolijk lachende man. Hij vertelt hoe hij eigenlijk het leven zo ook tegemoet gaat: “Ook al heb je pijn en verdriet, zorg dat niemand het ziet.” Met het badhuis heeft hij louter positieve ervaringen. Sinds een maand is hij weer dakloos en maakt hij er weer gebruik van. Hij beschrijft hoe het er altijd schoon is en de mensen de touwtjes goed in handen houden. Dit in tegenstelling tot de noodopvang, waar je zelfs met je slippers aan in de viezigheid staat. Er wordt bevestigend geknikt buiten, eigenlijk kom je de douches daar bijna viezer uit dan dat je erin komt. Sali benadrukt daarnaast dat het kopje koffie het bezoek aan het badhuis relaxt maakt. Hij komt hier graag. 

Naast Sali staan Walter en Igor. Walter is net twee weken in Amsterdam. Oorspronkelijk komt hij uit België, maar hij zegt liever dat hij niet van ‘een plaats’ komt. Hij omschrijft zichzelf dan ook als een rondtrekkende dakloze, een gelukzoeker en filosofisch onderzoeker. De eerste weken in Amsterdam verbleef hij in een hotel, nu slaapt hij op straat en maakt hij gebruik van de voorzieningen voor daklozen. Hij hoorde via via van het badhuis. Walter praat rustig, zacht maar ook heel weloverwogen. Hij verklaart dat hij weinig heeft geslapen door de kou. Het duurt namelijk erg lang om een deken te krijgen. Desondanks vindt hij de mensen in Amsterdam aangenaam. Walter vertelt over de moeilijkheden van het dakloos zijn. Zo benadrukt hij dat de prullenbakken die met de voet opengaan het moeilijk maken voor daklozen om eten te zoeken, en doordat de dixies van bouwvakkers sloten hebben zijn er nog maar weinig plekken waar daklozen goed naar het toilet kunnen. Doordat de comfort ruimtes, zoals in de opvang, voor daklozen allemaal gedeeld zijn, heb je maar weinig ruimte voor jezelf. Alleen het douche en toilet moment is echt een moment dat je alleen hebt. Daarom heeft hij ook erg veel zin in zijn douche.

Terwijl Walter vertelt over de moeilijkheden van het dakloos zijn beaamt Igor zijn verhaal en voegt daaraan toe dat je veel leert over de mensheid als je dakloos bent. Opeens ziet 80% van de mensen je niet, en staan mensen op als je als dakloze naast hen op een bankje komt zitten. Zelf leert Igor ook steeds beter negeren. Daklozen schelden elkaar ‘s avonds kapot, maar het is ‘s ochtends vaak weer goed. Men moet wel. Je moet leven. Hij vertelt daarnaast hoe mensen vaak verbaast zijn dat er wijze woorden uit zijn mond komen. Walter en Igor missen beiden toekomstperspectieven van de maatschappij. Sommige mensen vallen overal buiten. Er wordt wel eens geluisterd, maar nooit met regelmaat. Walter gaat hierop door te benadrukken dat het systeem sommige mensen bewust arm maakt. Terwijl hij een laatste trek van zijn sigaret neemt verzucht hij dat hij er een boek over zou kunnen schrijven. 

Website van het Badhuis DaCosta 

Internationaal perspectief op badhuizen

Deze verzameling verhalen is nog maar een klein begin van de rijkdom aan de verhalen die het Da Costa badhuis en sauna te bieden heeft. Alhoewel Da Costa de laatst overgebleven is in Nederland, zijn publieke badhuizen over de hele wereld een begrip. Een internationale student van de Universiteit van Amsterdam, Yirou, heeft dit onderzocht om een bredere internationale context te bieden. Bovendien vertelt ze over haar eigen ervaring met een publiek badhuis in China. Omdat Yirou geen Nederlands spreekt is het volgende deel Engelstalig.

In the early 20th century, public bathhouses began to appear on the agenda of city reformers. Under the crisis of contagious diseases, public bathhouses were urgent for urban individuals unable to afford private bathing facilities. Badhuis Da Costa was also established in this period, which is 1903. Now, during the covid, hygiene likewise plays a bigger role in our daily lives.

Steam baths in wooden houses, such as Finnish Sauna, were bathing traditions uniquely in cold areas. Now it inspires the bathhouses that sprung up across the world. In 1992, a sauna part was added to Badhuis Da Costa, comprising most of the revenue to keep it running. A lot more bathhouses in the world evolve into wellness hotels or resorts, with sauna, spa or massages all in one site.

In fact, bathhouses historically center the concept of community all over the world. Further to general hygiene, early reformers in New York intended to make public bathhouses a constitutive part of civic engagement in New York city [1]. Activist-based organization Govanhill Baths in the UK follows this thought, working to renovate a traditional bathhouse as a community hub [2]. In Badhuis Da Costa, people also have connection to their community around the site.

Back to the 20th century, public bathhouses seemed no more than a stop-gap measure until most residents had their own bath. But most don't mean all. There are still individuals in need of public bathing, either for unaffordable bathing facilities or a socializing space. Hotels or resorts with high prices are not able to respond to their needs, despite ever more bathhouses being renovated in this way. We need public support for a bathhouse like Badhuis Da Costa in the city of Amsterdam. 

As an international example, bathhouses in Northeastern China may compare to Badhuis Da Costa. In the past, bathhouses in Northeastern China simply served a quick shower without additional services. Now they have become a holistic hotel-like site. They include sauna rooms, exercise rooms, snack bars, sleeping rooms with wide-screen TVs, and so on. Families can spend the whole day and sleep overnight there with accessible price.

I personally went to one of them before and chose the standard service in that bathhouse: taking a shower, soaking in a bath filled with hot water, entering the sauna room for 20 minutes, then an auntie (Chinese commonly call old ladies as “auntie ”) scrubbing my back to remove the horny layers of my skin. I really enjoyed talking with the auntie. Since I did not grow up in the Northeast, she enthusiastically introduced the Northeastern bathing culture to me. In the late 20th century, communal bathhouses acted as a common moment of relief to bond workers in one factory town. Like all other bathhouses in the world, bathhouse in Northeastern China also center the concept of community.

Refences:

[1] https://www.jstor.org/stable/40641458

[2] https://www.govanhillbaths.com/