Jan van ZijpHet populaire maandblad Ons Amsterdam bestaat 60-jaar. Om daaraan luister bij te zetten – maar ook uit pure nieuwsgierigheid – wil de redactie in het zomernummer de eigen lezers en alle andere Amsterdammers collectief laten bijdragen aan de historische kennis van een speciaal aspect van het stadsleven. En wel: de geschiedenis van het weekend in Amsterdam.
Toen Ons Amsterdam geboren werd, in 1949, was zaterdag was nog gewoon een werkdag en schooldag, zij het (sinds 1919) voor de meeste Amsterdammers een halve. Pas in de jaren zestig werd de Vrije Zaterdag ingevoerd. Tot dan toe was de enige helemaal vrije dag de zondag - maar dan mocht er weer heel veel niet vanwege de heilige zondagsrust.
In de loop van de afgelopen eeuw zijn niet alleen de woorden 'weekeinde' en 'weekend' uitgevonden, maar zijn die zaterdag en zondag ook sterk van karakter veranderd - denken we. Maar uitvoerig onderzoek naar wat dat betekende voor bewoners van een grote stad als Amsterdam is bij ons weten nooit gedaan.
We hebben natuurlijk onze vermoedens. Bij voorbeeld over die halve schooldag op zaterdag. Dan zat de tucht er toch niet helemaal meer in: op de lagere school was dan het rituele voorleesuur. Was ook in kantoren en fabrieken op zaterdag de sfeer anders? Het was in ieder geval lange tijd de dag van het loonzakje. Hoe werd dat uitgereikt? En wat deed men verder die dag? Voor de huisvrouwen zal het net als nu een belangrijke boodschappendag zijn geweest, maar winkelen ging natuurlijk anders. Zaterdagavond was - zeker voor jong Amsterdam - hét moment om uit te gaan: Saturday Night Fever! Maar waar? Vertel het ons!
De invoering van de Vrije Zaterdag viel samen met een sensationele toename van welvaart en dat bevorderde nieuwe tradities: het autowassen en bermtoerisme als 'pronkgedrag', maar ook de zaterdagse amateursport, voor jong en oud. Vaders krijgen - mede dankzij hun auto's, maar ook door toedoen van Dolle Mina - een steeds grotere rol in de weekendboodschappen. Nu er op zaterdag kon worden uitgeslapen, werd de vrijdag voor velen een extra uitgaansavond.
Voor christelijk Amsterdam was de zondag natuurlijk allereerst de dag van de kerkgang. Maar andere Amsterdammers gingen op zondagmiddag vrolijk dansen bij Heck's op het Rembrandtplein. En vanaf de jaren zeventig keek bijna ieder Amsterdammer op zondagavond met pils en nootjes naar Studio Sport. Daarnaast bleef de zondag de dag bij uitstek voor bezoek aan ouders, grootouders, ooms en tantes.
Maar ja, kloppen die clichés wel? Dat voor orthodox-joodse Amster-
dammers de sabbat er heel anders uitzag, is al bij voorbaat duidelijk. En mogelijk was in het steeds al vrij onkerkelijke Amsterdam ook lang geleden al meer te beleven dan we nu denken.
Verhalen en foto’s
Laat het ons weten'. Liefst ontvangen we ook vergelijkingen door de tijd heen, bijvoorbeeld van uw weekends nu en tien, twintig, dertig, veertig, vijftig en zestig jaar geleden. Voor zover u toen in Amsterdam woonde of werkte, tenminste. Misschien hield u ook wel een dagboek bij: wat staat daarin over uw zaterdagen en zondagen? En heeft u er nog foto's van? De mooiste verhalen en foto's komen al dan niet bekort in Ons Amsterdam; de rest draagt minstens bij aan de opbouw van ons totale beeld. En tenzij u aangeeft dat niet te willen, dragen we na publicatie alle inzendingen over aan het Amsterdam Stadsarchief.
Stuur uw weekendherinneringen a.u.b. aan: Redactie Ons Amsterdam, Hillegomstraat 12-14, unit 1.05,1058 LS Amsterdam, of mail ze naar: redactie@onsamsterdam.nl o.v.v. 'weekend'.