De tramlijn Amsterdam – Haarlem in West

7 Fans
Amsterdam-West

De tramlijn Amsterdam – Haarlem – Zandvoort behoorde ruim een halve eeuw tot de belangrijkste en drukste tramlijnen van Nederland.

De tram aan het einde van de Admiraal de Ruyterweg Foto: Bron en maker onbekend.

De tram aan het einde van de Admiraal de Ruyterweg Foto: Bron en maker onbekend.

Alle rechten voorbehouden

Ondanks het feit dat deze lijn voor een groot deel evenwijdig liep aan de spoorlijn Amsterdam – Haarlem had deze als groot voordeel een rechtstreekse verbinding te vormen tussen de binnenstad van Amsterdam en die van Haarlem.

De tramlijn werd aangelegd door de Electrische Spoorweg-Maatschappij (ESM), die ondanks de naam een trambedrijf was. De lijn werd aangelegd met een spoorwijdte van 1.000 mm (meterspoor). Dit omdat de enkele jaren tevoren aangelegde tramlijn Haarlem – Zandvoort van de Eerste Nederlandsche Electrische Tram-Maatschappij (ENET) ook al in die spoorwijdte was uitgevoerd. Vanaf 1904 ging deze lijn ook op in de voortaan als doorgaande lijn geëxploiteerde tramlijn Amsterdam – Zandvoort.

Tussen het centrum van Amsterdam en de De Clercqstraat reed de Haarlemse tram over de sporen van de Amsterdamse Gemeentetram. Een bezwaar van de smallere spoorwijdte was dat op het lijngedeelte dat samenliep met dat van de Gemeentetram Amsterdam het spoor drierailig moest worden uitgevoerd: meterspoor voor de Haarlemse tram en normaalspoor voor de stadstram. Op de brug bij de De Clercqstraat over de Singelgracht is nog een klein stukje drierailig spoor te zien.

Vanaf de in 1904 nieuwgebouwde Wiegbrug over de Kostverlorenvaart reed de tram tot Halfweg door de Gemeente Sloten op een eigen baan. Tussen de Wiegbrug en het dorp Sloterdijk werd een nieuwe baan aangelegd dwars door de landerijen. Van de Krommert tot aan de Haarlemmerweg werd een strook land hiervoor aangekocht die meeboog met de toenmalige verkaveling. De later hierlangs aangelegde Admiraal de Ruijterweg heeft daarom nog steeds een gekromde ligging.

De ESM bouwde in de eerste jaren van de tram woningen langs de trambaan om daarin forensen te huisvesten die dan eenvoudig met de tram naar hun werk in de stad konden reizen. Na de annexatie van de Gemeente Sloten in 1921 ging de Gemeente Amsterdam in de jaren twintig nieuwe wijken bouwen ten westen van de Kostverlorenvaart. Hier ontstond de wijk die we nu kennen als De Baarsjes. Vanaf 1927 kwam ook de Gemeentetram tot aan de Krommert.

Vanaf Sloterdijk werd een trambaan langs de Haarlemmerweg gelegd. Ten westen van de oude brug over de Haarlemmertrekvaart naar het oude dorp werd een emplacement aangelegd ten behoeve van de lokaaldienst. Aanvankelijk lag de trambaan met twee enkele sporen aan weerszijden van de rijweg. In de jaren twintig werd dit vervangen door een dubbelsporige trambaan tussen de vaart en de rijweg, die toen verbreed kon worden. Deze situatie bleef bestaan tot de opheffing in 1957.

Vanaf 1924, tot de opheffing in 1957, werd de tramlijn geëxploiteerd door de Noord Zuid-Hollandse Vervoersmaatschappij (NZH), die een groot tramnet tussen Scheveningen en Volendam exploiteerde. De remise van de tram was sinds 1899 gelegen aan de Leidsevaart te Haarlem. Na de opheffing van de tram op 31 augustus 1957 bleef het complex in gebruik als busgarage van de NZH, tegenwoordig Connexxion. Het NZH Vervoer Museum bevindt zich op dit terrein en houdt de herinnering levendig aan deze tramlijn.

Van het oorspronkelijke trammaterieel uit 1899 is één motorwagen (A37) bewaard gebleven in het NZH Vervoer Museum. Van het trammaterieel uit 1904 is aldaar één motorwagen (A14) bewaard gebleven.

Op het in 1957 opgeheven en in 1958 opgebroken tracé over de Admiraal de Ruijterweg in Amsterdam is 25 jaar later weer een nieuwe tramlijn verschenen. Op 20 september 1982 werden de Amsterdamse tramlijnen 12 en 14 via deze route verlengd naar Station Sloterdijk.

© Erik Swierstra, oktober 2008

Literatuur

Het trambedrijf van de NZH, Tussen Spui en Zandvoorts Strand, 1899-1957. Auteur: H.J.A. Duparc. Uitgave Schuyt & Co, Haarlem, 1995. ISBN 90-6097-388-7.

Zie ook: wikipedia.org/wiki/Tramlijn_Amsterdam_-_Haarlem_-_Zandvoort.
en 'De NZH en de Admiraal de Ruijterweg': www.amsterdamsetrams.nl/admiraaldeRuyterweg.htm


Gepubliceerd: 2 november 2008

Alle rechten voorbehouden

5515 keer bekeken

6 reacties

Voeg je reactie toe
Ron de Wit

Boekje "De kromme admiraal" van Lex Lammen

Ik heb dit boekje met veel plezier (en herkenningen) gelezen. Een aanrader voor "oud" bewoners uit deze Zeeheldenbuurt.
Jammer dat er zo weinig oude foto's in staan maar dat doet niets af aan het boekje hoor.

tramgek

Jammer

Jammer dat het NZH tramnet in de jaren 50/60 werd opgheven. Nu in deze tijd zou men het nniet doen denk ik. Maar misschien komen er meer interlocale lijnen terug. Misschien te beginnen met Den Haag -Hoek van Holland of Den Haag via Voorburg naar Wassenaar en Leiden.

L.J.P.Albers

Drierailig spoor

Het enige nog bestaande stukje, 50 cm lang,
in begin jaren '80 door toedoen van onderge-
tekende verwijderd uit het toen vernieuwde
tramspoor nabij de El.Wolfstraat. Het is nog
altijd te bezichtigen in het NZH Vervoer Museum
aan de Leidsevaart 396 te Haarlem, zaterdags
van 11 tot 16 uur. Er is daar overigens nog
veel meer uit de glorieuze NZH-tramtijd te
zien, waaronder de enige nog bestaande
"Boedapester"uit 1923.
L.J.P.Albers, Bussum.

Peter Eijkman

3 railig spoor

In het artikel over de blauwe tram staat dat een klein stukje drie railig spoor nog te vinden is in de brug over de Singelgracht in de DE Klerq straat. Dit is ZOWEL waar als niet waar...
Bij diverse spoorvernieuwingen na 1957 zijn succesievelijk alle sporen van de derde rail van de NZH verdwenen( als eerste op de kruising Spuistraat/Raadhuisstraat en de kruising Rozengracht/Marnixstraat), en toen begin jaren 80 als laatste stukje de sporen op de brug over de Singelgracht werden vernieuwd hebben de sporenbouwers van het GVB als herinnering een speciaal NIEUW stuk drie-railig stuk spoor gebouwd en neergelegd.Op de zijkant van het toen op het trotoir klaar gelegde stuk rails was met witte verf "speciaal NZH Nassaukade" geschreven. Deze derde rail is dus nooit door de NZH bereden- maar als monument ter nagedachtenis aan lang vervlogen tijden is het een mooie geste geweest.

Piet Veenboer

De kromme admiraal

Ik kom nog even terug op het verschenen boekje met bovengenoemde naam. Heeft u nog even?
Wij woonden met ouders,broers en zusjes op het Columbusplein en vonden het natuurlijk een feest om helemaal naar Zandvoort te kunnen gaan vanaf de halte Trompstraat. Als jongetje vond je de tram zeer imposant en dan natuurlijk de prachtige rieten zittingen in de grotere rijtuigen. Rangeren hoefde niet, want de rugleuningen werden aan het eindpunt gewoon de andere kant opgeduwd.
Ook heb ik weleens meegemaakt, dat 3 "kikkerrijtuigen" de totale tram vormden richting Zandvoort.
Omdat ik dagelijks door de stad naar mijn werk fietste, moest je bij de kruising Spuistraat/Raadhuisstr. opletten, want de tram nam bij de bocht een behoorlijk groot stuk weg in beslag.
M.i. heeft de grote tram bij het kruispunt Jan van Galenstr. haaks op het trottoir gestaan ivm een botsing met een vrachtwagen.
Ook kan ik me herinneren, dat op de wasdagen menig vloerkleed is bewerkt met de mattenklopper. Dat ging toen redelijk makkellijk, doordat de kleden opgehangen konden worden aan de hekken, die opgesteld waren links en rechts van de trambaan.
Al met al denken we met een glimlach terug aan de herinneringen aan deze tram met al zijn voors en tegens.

Piet Veenboer,Boskoop

De kromme admiraal

Het woord zegt het al. Dit is een boekje over de Admiraal de Ruyterweg. Auteur is Lex Lammen(een gepensioeneerde radioman). Uitgeverij is Bas Lubberhuizen. ISBNnummer is 90-5937-108-9