Van plee naar WC

Auteur: Joop Komen
8 Fans
Staatsliedenbuurt

Ik ben van een generatie die van de plee op de WC terecht is gekomen. In Den Helder (1930 tot 1936) en Vlissingen (1936 tot 1940) stonden in onze respectieve tuinen een soort schildwachthuisjes met een deur erin. In die deur was een minuscuul hartje uitgesneden om enig licht van buiten toe te laten.

In die huisjes stond een kist met bovenin een gat met een deksel en onder dat gat stond in die kist een ijzeren emmertje. Wie moest piesen of kakken haalde het deksel van het gat en nam daarna plaats op dat gat en deed zijn behoefte in die emmer, natuurlijk niet alvorens de broek op de knieën te hebben laten zakken of de jurk te hebben opgerold om het textiel schoon te houden. Enkele malen per week kwam de Boldootwagen om de emmertjes te ledigen. Die wagen verspreidde een onnoemlijke stank.

 Foto: Beeldbank van het Stadsarchief Verzamelwagen van uitwerpselen, spottend de 'Boldootwagen' genoemd - Foto: Beeldbank van het Stadsarchief

Foto: Beeldbank van het Stadsarchief Verzamelwagen van uitwerpselen, spottend de 'Boldootwagen' genoemd - Foto: Beeldbank van het Stadsarchief

Alle rechten voorbehouden

Toen wij in 1940 naar de van Beuningenstraat in Amsterdam verhuisden, stond daar een wonder, niet in de tuin maar middenin het huis. Een kamertje met een deur die je van binnenuit kon sluiten met een haakje. En in dat kamertje stond een porseleinen ding met een grote houten ring daar bovenop. (Later leerde ik dat die houten ring 'de bril' genoemd werd). Aan het plafond hing een ijzeren bak met een klein kraantje aan de zijkant en een lang koord hing naast die bak. Als je daaraan trok dan schrok je je rot, want een liter of 10 water denderde dan naar beneden in die porseleinen pot waarna het water verdween in de diepte door een gat in die pot. Men vertelde mij dat deze duivelse machine 'WC' heette, zodat ik meteen het verschil wist tussen 'plee' en 'WC'. Vaak heb ik, na een kleine of formidabele boodschap, vergeten door te trekken, tot groot ongenoegen van degene die na mij kwam. "Jopie, doortrekken!" was toen een veel gehoorde kreet.

Inmiddels, na ruim 70 jaar, heb ik de kunst van het doortrekken wel geleerd, maar dikwijls denk ik met weemoed aan het pleetje met het hartje in de tuin in den Helder en mijn neus en hart schieten vol als ik geuren ruik die ik associeer met de Boldootwagen. Misschien dat daarom geuren een grote rol spelen bij mijn jeugdsentimenten. En om de doemdenkers de mond te snoeren, ik heb dat ook bij lekkere geuren, zoals seringengeur, de geur van leder en de speciale geur binnenin een meubelzaak, om de geur van bepaalde specerijen niet te vergeten. De geur van kaneel bijvoorbeeld, brengt me weer een kleine zestig jaar terug naar de hoerenbuurt in Amsterdam. Die oude pakhuizen daar die stinken al honderden jaren naar kaneel. Ja, mijn neus roept meer op tot jeugdsentiment dan mijn ogen en oren, ofschoon mijn oren bij bepaalde muziek nog wel eens willen gaan klapperen. Doris Day, Frankie Laine, sentimental journey, ja dat doet me wel iets.

Alle rechten voorbehouden

1265 keer bekeken

4 reacties

Voeg je reactie toe
Joop Komen

Wc-problemen

Die semi-wc werd door jullie zeker ‘plee-cee’ genoemd Jan.
Dan zorgde onze huisbaas Ensink in 1940 beter voor zijn klanten dan de oude Duin.
Wij hadden in die tijd een keurig porseleinen toiletpot.
Alleen was de wc-ruimte zo klein dat, als je op het toilet zat, de deur niet meer dicht kon daar je knieën buiten de bestemde ruimte staken.
Slechts tijdens het plassen van de heren kon de deur helemaal dicht.
Nog een nadeel was het feit dat de wc op de openbare gang was gesitueerd, zodat de buren van de verschillende verdiepingen, als ze op de trap liepen, konden meegenieten van de geluiden en de geuren die uit de toiletruimte kwamen.
Maar vergeleken met de plees in Den Helder en Vlissingen voelden we ons desondanks kapitalisten.

Jan Rutgers

Plee

Toen wij in 1948 in de J.M. Kemperstraat kwamen, was de WC nog een kist met een deksel maar al wel uitkomend op het riool. Pas begin jaren 50 werd door de huisbaas met erg veel tegenzin overgegaan naar de porceleinen uitvoering.
Het was toen geloof ik zo, dat als een wc niet voldeed aan de nieuwe eisen, er geen huurverhoging mocht worden doorgevoerd. Nou daar was de oude Duin wel gevoelig voor, die viel dood op een cent.

Joop Komen

Pleeproblemen

Als ik me goed herinner Willem, waren de deurtjes van onze plees keurig geverfde deuren zonder inkijk zowel onder als boven. Alleen dat hartje gaf de volwassenen enige blik naar binnen, maar dat hart zat hoog genoeg om de arendsogen van de kinderen buiten zicht te houden.
Ook de onderzijde van de deur zat met hoogstens 1 centimeter speling passend boven de metselstenen vloer.
Bij mezelf heb ik nooit enige nieuwsgierigheid bespeurd om te weten wie het pleetje bezette en bij hoge nood interesseerde het me meer dat de bezetter een beetje haast maakte bij haar/zijn bezigheden en daarbij werd er soms tegen het deurtje gestompt en geschopt.
Dat stompen en schoppen was eigenlijk nutteloos, want niemand zat voor zijn plezier op zo’n ouderwetse poepdoos en vooral in de winter was men blij als de klus in de barre kou was geklaard.

Willem Verbruggen

Leuke dingen

Ja, dat zijn leuke dingen voor de mensen (Paul van Vliet).
"Een hart in het midden en de deuren van onderen niet sluitend zodat je aan de broek op de schoenen kon zien wie dat erop zit".