Van Nederlands-Indië naar Geuzenveld

Gretha Theuns Gretha in de keuken van De Brug

Gretha Theuns Gretha in de keuken van De Brug

Alle rechten voorbehouden

Gretha Theuns- Händl werd in september 1936 in het voormalig Nederlands-Indië te Batavia geboren als dochter van een Duits-Indische vader en een Duits-Indische moeder. Gretha’s grootvader Johan Händl is in Munchen geboren en studeert voor beeldhouwer.
Ondanks dat Gretha’s grootvader als beeldhouwer een prachtige prijs heeft gewonnen en de toekomst in Duitsland hem op artistiek gebied toelacht, trekt hem het avonturier zijn meer dan het kunstenaarschap.
Als schipbreukeling strant Johan Händl in Singapore en komt uiteindelijk via Sumatra op Java in Batavia (het huidige Jakarta) aan.

Gretha’s grootvader Johan Händl is in Munchen geboren en studeert voor beeldhouwer. Ondanks dat Gretha’s grootvader als beeldhouwer een prachtige prijs heeft gewonnen en de toekomst in Duitsland hem op artistiek gebied toelacht, trekt hem het avonturier zijn meer dan het kunstenaarschap. Als schipbreukeling strant Johan Händl in Singapore en komt uiteindelijk via Sumatra op Java in Batavia (het huidige Jakarta) aan. Daar leeft hij eerst samen met een Nja.(een bijvrouw) een Chinese vrouw. Later trouwt Johan met haar en samen krijgen zij drie kinderen. Later ontmoet Johan een Amboneesmeisje en verwekt bij haar 2 zonen, hij is inmiddels van de Nja gescheiden..
Hij besluit om met de kinderen, maar zonder vrouw naar Duitsland terug te gaan, naar zijn geboorteplaats München.
De vader van Gretha, Han Pieter, geboren in 1893 te Ungaran (Java) is het vierde kind van Johan en de oudste zoon van de Amboneze vrouw. Ook met deze vrouw trouwt Johan op een gegeven moment zodat alle kinderen van Johan Händl geëcht worden en de Nederlandse nationaliteit krijgen omdat zij in Nederlands-Indië geboren zijn. De vader van Gretha is 8 jaar oud als hij voor het eerst in Munchen komt. Hij blijft daar een tijd en gaat naar de middelbare school. Vervolgens studeert hij bouwkunde in München.
Als hij 30 jaar oud is vertrekt hij samen met zijn vader Johan naar Nederlands-Indië en gaan in Depok in west Java wonen.
Daar zal Johan uiteindelijk ook overlijden en begraven worden.

Han Pieter, heeft bij het Staatsspoor in Indië gesolliciteerd en wordt daar aangenomen als architect. Vanaf 1927 woont Han Pieter in Cheribon. In 1934 trouwt Han Pieter met de Duits-Indische juffrouw Koll. Zij heeft Duitse voorouders, maar is geboren uit Indische ouders te Semarang op Java. De vader van Gretha heeft in Cheribon het stadhuis gebouwd en op Bali in Den Pasar het allereerste hotel, waar Nederlandse zeelieden konden overnachten.

Het gezin Händl verhuist naar Batavia (nu Jakarta). Daar start Han Pieter een Galvanischbedrijfje. Uit het huwelijk met juffrouw Koll worden 5 kinderen geboren, waarvan Gretha Händl het 2e kind is. Zij heeft 2 broers de oudste en de jongste en 2 jongere zusters.

Als op 7 december 1941 Gouverneur- Generaal Tsjarda van Starkenborch, namens de Nederlandse regering in Ballingschap in Londen, de oorlog aan Japan verklaard,duurt het precies drie maanden voordat het Koninklijk Nederlands Indisch Leger (KNIL) op 8 maart 1942 capituleert. Japan heeft het vanaf dat moment voor het zeggen. Blanke Nederlanders gaan de door Japanners en Koreanen bewaakte interneringskampen in, gekleurde Nederlanders mogen kiezen, ofwel buiten de Japanse kampen blijven omdat zij zowel Indonesisch als Europees bloed in zich hebben of ook geïnterneerd worden. Het gezin Händl blijft buiten de Japanse interneringskampen.

Han Pieter wordt opgeroepen voor de krijgsmacht en moet dienen in het 10e Bataljon. Het gezin verdwijnt in een beschermingskamp. Om de Japanse tijd te overleven moet er van alles verhandelt worden.
Na het beëindigen van WOII, verhuist het gezin naar Timor Kupan. Vader moet werken voor de wederopbouwdienst eerst op Timor en daarna gaat hij voor 2 jaar naar Soerabaja.
Gretha gaat met haar vader mee naar Soerabaja. Wordt een beetje aan haar lot overgelaten en verdwijnt in het Nonnenklooster in Probolingo op Oost Java bij de zusters Ursulinnen. Na de zogenaamde Bersiaptijd wordt het gezin herenigt en zij verhuizen naar Makassar op Celebes (nu Sulawesie)

Als Gretha, nadat Indonesië in december 1949 onafhankelijk is geworden gedwongen door de Indonesische regering, samen met broers, zussen en ouders naar Nederland moet verhuizen, omdat zij geen van alleen Indonesiër wilden worden (Warga Negara), komen zij na wat omzwervingen aan in Amsterdam Geuzenveld.
Een nieuwbouwwijk, vol groen en ruimte. Twee dagen na aankomst uit Indonesië moet Gretha aan het werk. Er was geen ruimte om te acclimatiseren. Er moest gewerkt worden. De lening voor de overtocht van Indonesië naar Amsterdam moest terug betaald worden. Gretha krijgt een baan als secretaresse, past zich wonderwel snel aan en leert veel. Door de oorlog in het voormalig Nederlands-Indië kon zij geen lessen volgen. Dus alles wat zij in Nederland leerde was nieuw.

Op een gegeven moment leert zij Frans Theuns kennen en trouwt met hem, dat is nu 45 jaar geleden. Toen de ouders van Gretha in de Frederik van Dorpstraat kwamen wonen werd dat de plek waar iedereen naar toeging. Uiteindelijk zijn Frans en Gretha bij moeder in huis komen wonen om voor haar te zorgen en zijn na het overlijden van moeder daar gebleven. Een plek om nooit meer weg te aan, hooguit voor een jaarlijkse vakantie op Bali. Maar Geuzenveld is de plek waar beiden nog ouder willen worden, waar zij hun sociale contacten hebben. Gretha kookt regelmatig voor de Indische groep op De Brug, “Jembatan”. Daar ontmoet zij ook haar vrienden en kennissen van vroeger en praat met hen over tempo doeloe. Ook komt Gretha op de klei club”Nijvere handen“op woensdagmiddag. Ze maakt prachtige ‘Indische beeldjes’. Het is voor haar een vorm van therapie. En ’s morgens op een andere creatieve ‘doe’club op De Brug. Gretha is een van de initiatiefneemsters om Nederlandse taallessen te gaan geven op De Brug, maar dan wél aan oudkomers. Waarom? Omdat haar naaste buurvrouw een Marokkaanse is en Gretha graag met haar wilde converseren. Al snel bleek dat er meer behoefte was aan eenvoudige taalles, zo kwam de taalles op De Brug.

Alle rechten voorbehouden

906 keer bekeken

Patty Koll

Verre familie

Wat een mooi verhaal.
Waarschijnlijk ben ik familie van Gretha. Mijn vader (Fred Koll, wiens opa Duitser was) is ook geboren getogen in Semarang(1915). De Fam. Koll in Semarang was niet heel groot. Mijn vader zal een neef van Gretha's moeder geweest zijn. Er zijn overigens sowieso niet veel Koll's nog te traceren. Maar ze zijn er dus nog wel!