Een school zonder ramen?

Verteller: Jan Kuijkens
7 Fans
Oud-West

Tijdens een bezoekje aan het Van Eesterenmuseum vertelde Jan zo enthousiast een verhaal uit zijn vroege jeugd (1936) dat ik tegen hem zei: ‘dat gaan we opschrijven’!

Openluchtschool Wethouder Eduard Polakschool, Frederiksstraat 28 Foto: Beeldbank van het Stadsarchief van de gemeente Amsterdam


Openluchtschool Wethouder Eduard Polakschool, Frederiksstraat 28 Foto: Beeldbank van het Stadsarchief van de gemeente Amsterdam


Alle rechten voorbehouden

Lucht genoeg

‘Ik denk dat ik zo’n 6 of 7 jaar was en we woonden in de Kanaalstraat … of was het al in de Stuyvesantstraat’, zegt hij peinzend. ‘In ieder geval, ik had enorme last van bronchitis en moest daarom van de gewone school in de Crijnssenstraat naar de openluchtschool.’ Hoe die school heette weet Jan niet meer. ‘Volgens mij gewoon 1e Gemeentelijke Openluchtschool. De ingang zat in de Frederiksstraat en het schoolplein grensde aan het Vondelpark. Lucht genoeg dus voor ons bleekneusjes. Bijzonder was dat er wel raamkozijnen waren in het gebouw, maar geen ramen. We kregen gewoon les, maar na de lunch (een broodmaaltijd) moest iedereen naar het schoolplein. Daar stonden allemaal britsen - een soort veldbedden – met dekens en daarop moesten we verplicht een uur rusten. De juf zat er meestal wat bij te dutten of te lezen. Je mocht niet praten, maar ik zag wel kans om stiekem met langslopende miertjes te spelen’, zegt hij grinnikend vanwege die herinnering. ‘Als het slecht weer was stonden de britsen gewoon in de klas’. ‘Maar hoe zat dan dan met die open ramen?’ vraagt Loes. Jan kijkt haar verbaasd aan: ‘Tja, dat weet ik eigenlijk ook niet meer hoe dat was bij regen, wind of sneeuw.’

Schoolplein

Aangespoord door deze herinnering klapt Jan z’n laptop open. Even zoeken naar foto’s van de die openluchtschool. We vinden snel een foto van het schoolplein, waarop ik uitroep: ‘dat is het plein van de HAVO-Zocher, waar ik op zat! Dat moet kloppen, want toen was er ook een ingang in de Frederiksstraat. ‘Heb jij op de HAVO daar gezeten?’ vraagt Loes enthousiast, ‘onze jongens ook!’ Binnen vijf minuten vliegen de namen van leraren over tafel: Van Slingerland voor aardrijkskunde, Ploegsma (‘moeder Ploeg’) voor Nederlands. En dan nog een voor Engels, een jonge vent met een sikje en een verwarde haardos. We komen niet meer op zijn naam, maar ik herinner me in ieder geval nog dat we hem Catweazle noemden naar de figuur uit de toenmalige kinderserie.

We zappen tot slot nog even op de laptop langs oude foto’s en sites over openluchtscholen (er blijkt er nog steeds een in de Cliostraat te zitten) en concluderen dat het toch ontzettend leuk is hoe je al pratend allerlei herinneringen van verschillende generaties aan elkaar knoopt.


Ruud van Koert was op visite bij Jan en Loes Kuijkens, collega-schrijvers van het Geheugen van West en sinds 1977 woonachtig in de Louis Couperusstraat.

Alle rechten voorbehouden

1279 keer bekeken

Bekijk meer afbeeldingen

Ingang van de school vanaf de Frederiksstraat Foto: Ruud van Koert, november 2010

Ingang van de school vanaf de Frederiksstraat Foto: Ruud van Koert, november 2010

Alle rechten voorbehouden
Zicht vanuit Vondelpark op schoolplein Foto: Ruud van Koert, november 2010

Zicht vanuit Vondelpark op schoolplein Foto: Ruud van Koert, november 2010

Alle rechten voorbehouden

5 reacties

Voeg je reactie toe
Angelique van der Pol

Oorlogsverhalen Oud West

Goedemorgen,
Voor een onderwijsproject zijn wij op zoek naar mensen die tijdens de oorlogsjaren in Oud West woonden of op school zaten en hierover willen vertellen.
Mail naar: verhalenschat@gmail.com
Vriendelijke groeten,
Angelique van der Pol

amanta barendregt

openlucht school

mijn vriendin carla scholte woonde naast de brandweer kazerne ik woonde op het cremerplein , vanuit het vondelpark zagen wij de kinderen op de bedden liggen reuze interresant voor ons , haar vader hield nog al van een borrel , en die werd soms door de brandeweer nat gespoten tot hij weer bij de mensen was , dit alles komt nu weer boven , als ik deze verhalen lees , leuk ..amanta barendregt

Jan Rutgers

Toch maar wat uitgebreider

De Frederikstraat, een straat van niks, doodlopend tegen het Vondelpark.
Er waren voor mij drie belangrijke zaken in die straat, de brandweer, de 1e Gemeentelijke Openluchtschool en de winkel van de ouder van Daan de Groot een wereldberoemde wielrenner in de directe omgeving van de Frederikstraat.
De brandweer was belangrijk, omdat een jarige, als hij ook daar kwam met een tractatie, dan de sirene en bel mocht aanzetten en dat was een takke herrie van jewelste, waar wij dan weer van genoten.

Ja en dan de school, het was Bijzonder Lager Onderwijs, waarbij het bijzonder sloeg op het onderwijs en niet een aanduiding van hoe laag het wel was.
Ik werd op die school geplaatst, omdat mijn aanwezigheid in een "normale" school niet echt bijdroeg aan het algemeen welbevinden van de leerkracht, ik was dus in gewoon Amsterdams een rotzakkie van het zuiverste water en daarbij toch wat fysieke problemen overgehouden uit de slechte omstandigheden in de laatste 6 oorlogsmaanden en ziet ik was rijp voor de Openluchtschool.
Ik kwam in de klas bij mevrouw van der Veen, met als bijnaam Grijze Veen. Die naam dankte zij aan de grijze haren. Mevrouw van der Veen was een wat stuurse vrouw met duidelijk voorkeuren als het de achtergronden van de kinderen betrof.
Mij werd al ras duidelijk, dat ik nimmer zou behoren tot de intimi van haar, sterker nog, ik gedroeg me op de eerste dag zodanig, dat zij mij zo weinig mogelijk aandacht gaf dat het nog net binnen de pedagogisch verantwoordbare grenzen lag. Nu was dat niet zo'n probleem, aan mijn grijze cellen mankeerde weinig en de geboden lesstof gaf mij geen probleem. Zo kon ik me veroorloven om tijdens de eerste drie jaar naar hartelust te spijbelen en me te vermaken in het Vondelpark of elders in de stad waar interessantere zaken te doen waren als luisteren naar klasgenoten die moeizaam de kunst van het (hardop)lezen meester probeerden te worden.
Ik verdenk mevrouw van der Veen er van, dat zij het wel fijn vond als ik er niet was en ik kan haar nu, achteraf gezien geen ongelijk geven. Maar ik kwam de eerste drie jaren vlotjes door.

De vierde klas, dat was een ander verhaal. Meneer de Haan zwaaide er de scepter en hij was terdege geïnformeerd omtrent mijn persoontje. Vanaf de eerste dag in zijn klas, was het oorlog tussen hem en mij. Pesterijen over en weer, want ik liet me niet onbetuigd. Zo verdwenen met enige regelmaat ventielen uit zijn fietsbanden, lampjes uit zijn achterlicht en als ik de kans kreeg gooide ik zand of zout in zijn inktpot waaruit hij zijn vulpen vulde. Het was voorwaar geen wonder, dat hij mij aan het einde van het leerjaar loosde door mij gewoon te laten zitten. Op mijn rapport stond: "Uw zoon is uitgesproken lui" en daar was geen woord van gelogen.

In het volgende jaar kwam ik bij meneer van der Worp en de hemel ging voor mij open. Niet dat ik behoorde tot één van zijn uitverkorenen, maar hij wist uit elke leerling het maximum te halen. Geen geschreeuw, geen machtsvertoon, nee hij was zelden uit zijn humeur en slechts zelden heb ik hem in boosheid zijn stem horen verheffen. Zijn passie voor boeken en muziek wist hij over te brengen en rekenen was door zijn manier van werken zo eenvoudig, daar zou een driejarige geen moeite mee hebben.
Als hij vertelde over de middeleeuwen of over de Batavieren, de Kelten en de Friesen, ja dan was je er bij, je liep mee in een beestenvel op jacht naar een hert of ander wild. Hij gaf iedere leerling de nodige aandacht en anderen wat meer, zonder echt onderscheid te maken. Juduth Weltevree of Weltevrede ging naar de HBS en hij gaf haar in de zesde klas bijles om haar kansen te vergroten, dat was voor hem geen bijzonderheid, dat deed hij.
Meneert van der Worp een onvergetelijke man.

De openluchtschool, een school met meneer Heijnis als hoofd der school. Een muzikale man, die in onze beleving wondermooi kon spelen op zijn viool, meneer de Haan die uit de losse pols allerlei spannende verhalen kon vertellen, maar ook ontstellend driftig kon worden. Meneer van der Worp met een zangstem die klonk als een klok. Mevrouw Klamer een lieve moederlijke vrouw. Mevrouw Veen, een wat pinnig frikkerig typje met rode haren en dus de bijnaam Rooie Veen had. Mevrouw van der Veen met haar grijze haardos en haar duidelijke voorkeuren. Zij waren de 1e Gemeentelijke Openluchtschool, maar ook zuster Willemsen een stuurse vrouw met een hart van goud, waar je een sinaasappel van kreeg als je de grens van vijftig kilo overschreed. Een school waar je naast onderwijs ook gevoed werd, drie maaltijden per dag en waar je van één uur tot half drie op een brits moest slapen of net doen of je sliep. Ik heb er geen echt slechte herinneringen aan en van de slechte herinneringen zijn in de loop van de tijd de scherpe kantjes wel verdwenen afgesleten door de polijstende werking van de tijd. Nee van mij geen slecht woord over die school.

Jan Rutgers

De foto

Dit was dus de foto die ik nog had

1e Gemeentelijke Openluchtschool 6e klas1957 Dit was de klas van meneer v.d. Worp<br />Een begenadigd pedagoog.

1e Gemeentelijke Openluchtschool 6e klas1957 Dit was de klas van meneer v.d. Worp
Een begenadigd pedagoog. Door: Jan Rutgers

Alle rechten voorbehouden
Jan Rutgers

Ook ik zat daar van 1950-1957

De 1e Gemeentelijke Openluchtschool in de Frederikstraat.
Hoofdonderwijzer meneer Heijnis, juf (grijze) Veen, (Rooie) Veen, Klamer en meester de Haan en van der Worp. Ik had de eer bij (Grijze) Veen, de Haan en van der Worp les te krijgen. Dankzij meneer van der Worp is er nog iets bruikbaars uit mij geworden. Hij had het inzicht, dat juf Veen en meneer de Haan ontbeerden.
Toch kijk ik niet om in wrok naar mijn tijd daar. Het was een redelijk onbezorgde tijd.
De grote speelplaats voor klas 4 t/m 6 was gezamenlijk met de HBS aan de Zocherstraat. Klas 1 t/m 3 moesten het doen met de plaats voor de klassen, waar bij droog weer ook de britsen werden geplaatst voor het verplichte rustuur. Op Schoolbank.nl staan nog wel een paar klasse foto's. Van mijn klas heb ik hem ook nog, dankzij Bertus de Vos die hem mij digitaal toe heeft gestuurd.